Chưa có sản phẩm trong giỏ hàng.
Lọc nước Gia đình
Cơ chế hoạt động của bộ lọc than hoạt tính trong Máy lọc nước
30
Th11
Th11
Nếu từng thắc mắc vì sao cùng một nguồn nước nhưng ly nước sau lọc lại “trong, không mùi, vị dễ uống hơn”, đáp án nằm ở bộ lọc than hoạt tính – mắt xích tinh gọn mà hiệu quả trong chuỗi xử lý nước.
Với cấu trúc bề mặt siêu xốp, vật liệu này có khả năng “bắt dính” hàng loạt tạp chất hữu cơ, clo, hợp chất gây mùi, đồng thời giảm đáng kể nguy cơ hình thành sản phẩm phụ khử trùng.
Bài viết này giúp bạn hiểu từ A–Z: bộ lọc than hoạt tính là gì, hoạt động thế nào, ưu – nhược điểm, ứng dụng, cách chọn – lắp – vận hành – bảo trì và bao lâu thay lõi than hoạt tính để đạt hiệu suất tối ưu.
1) Bộ lọc than hoạt tính là gì?
Bộ lọc than hoạt tính là cụm lõi hoặc cột lọc sử dụng than hoạt tính (dạng hạt – GAC, dạng nén – CTO, dạng tẩm bạc – Ag, hoặc than hoạt tính xúc tác). Than sau khi “hoạt hóa” sẽ có hệ vi – mao quản dày đặc, tạo diện tích bề mặt riêng rất lớn, nhờ đó hấp phụ nhanh và sâu các tác nhân gây mùi, vị, màu và nhiều hợp chất hữu cơ hòa tan trong nước.
Vật liệu: than hoạt tính từ gáo dừa, than bitum, than gỗ… Trong thực tế, than hoạt tính gáo dừa được ưa chuộng nhờ độ cứng cao, ít mài mòn, tỉ lệ lỗ micropore lớn, phù hợp lọc nước uống.
Dạng cấu hình:
GAC (Granular Activated Carbon): hạt rời, lưu lượng cao, dễ rửa ngược (áp dụng cho cột lọc than hoạt tính công nghiệp hoặc gia đình dung tích lớn).
CTO (Chlorine, Taste, Odor): dạng khối nén, tăng thời gian tiếp xúc, gọn trong lõi lọc than hoạt tính cho máy RO.
Ag (Silver impregnated): tẩm bạc hạn chế tái nhiễm khuẩn mặt vật liệu giữa hai chu kỳ thay thế.
Catalytic Carbon: than hoạt tính có tính xúc tác (xử lý chloramine, sulfide… tốt hơn GAC truyền thống).
Chức năng chính của bộ lọc than hoạt tính: loại bỏ/giảm clo tự do, chloramine, hợp chất hữu cơ dễ bay hơi (VOC), THMs, mùi – vị khó chịu, một phần thuốc trừ sâu – thuốc bảo vệ thực vật, dầu mỡ, hữu cơ hòa tan; đồng thời bảo vệ các tầng lọc phía sau (như màng RO, UV).
2) Nguyên lý hoạt động của bộ lọc than hoạt tính
Cơ chế cốt lõi là hấp phụ (adsorption): các phân tử tạp chất được giữ lại trên bề mặt và trong mạng lỗ của than nhờ lực Van der Waals/ lực tĩnh điện yếu; một phần quá trình đi kèm trao đổi bề mặt và khử clo theo phản ứng hóa học.
Dòng chảy tiếp xúc – thời gian lưu (EBCT): hiệu quả phụ thuộc thời gian tiếp xúc giữa nước và vật liệu. Cột quá ngắn, lưu lượng quá lớn → giảm hiệu suất.
Phân bố kích thước lỗ: micropore (≤2 nm) “bắt” tốt phân tử nhỏ; mesopore (2–50 nm) hữu ích cho phân tử lớn hơn.
Nhiệt độ & pH: thường, nhiệt độ cao/pH thấp giúp tăng tốc độ hấp phụ một số nhóm chất (không phải tất cả).
Cơ chế “giường lọc tiến tuyến”: vùng bão hòa di chuyển dần theo chiều dòng; khi đột phá (breakthrough), chất ô nhiễm xuất hiện ở đầu ra → cần thay vật liệu/lõi.
Tóm gọn: muốn bộ lọc than hoạt tính làm việc “đúng chuẩn”, hãy tối ưu EBCT, lưu lượng, tỷ lệ lớp than, lọc rửa (đối với GAC), và định kỳ thay lõi (đối với CTO/Ag).
3) Bộ lọc than hoạt tính có lọc được gì – không lọc được gì?
3.1. Những gì lọc tốt
Clo, chloramine, mùi vị (phenol, hợp chất lưu huỳnh gây mùi), hữu cơ hòa tan (một phần), VOC, THMs, dư lượng thuốc BVTV nào đó.
Sản phẩm phụ khử trùng: giảm hình thành ở công đoạn sau (bằng cách giảm tiền chất hữu cơ).
Bảo vệ màng RO: giảm clo – kẻ thù của polyamide.
3.2. Những gì không phải thế mạnh
Muối khoáng hòa tan, độ cứng, kim loại nặng dạng ion (Pb²⁺, As, Hg…), amoni/nitrat… → cần RO/IX (trao đổi ion) hoặc hấp phụ chuyên dụng (như GFO cho As).
Vi khuẩn/virus: than hoạt tính không phải là màng vi sinh; dù có thể giảm sinh khối trôi nổi, nhưng không thay thế UV/UF/RO.
Chất rắn lơ lửng lớn**:** cần lọc thô (PP 5 µm, 10 µm) trước khi vào bộ lọc than hoạt tính để tránh bít tắc/ kênh dòng.
4) Ưu – nhược điểm của bộ lọc than hoạt tính
4.1. Ưu điểm
Hiệu quả cao với clo, mùi, vị → nâng chất lượng cảm quan tức thì.
Chi phí hợp lý, dễ tích hợp vào máy lọc nước RO, lọc tổng sinh hoạt, tiền xử lý công nghiệp.
Đa dạng cấu hình: lõi lọc than hoạt tính (CTO/Ag) cho gia dụng; cột lọc than hoạt tính GAC cho lưu lượng lớn.
Thân thiện: vật liệu gốc carbon, dễ tìm nguồn than hoạt tính gáo dừa nội địa/nhập khẩu chất lượng.
4.2. Hạn chế
Không loại bỏ muối/kim loại nặng dạng ion → cần RO/IX phối hợp.
Tụ vi sinh nếu vận hành sai**:** lưu lượng quá thấp, nước để lâu, không rửa ngược (với GAC), quên thay lõi (với CTO/Ag).
Hiệu suất phụ thuộc thiết kế: EBCT ngắn, lớp than mỏng → dễ đột phá.
5) Ứng dụng thực tế của bộ lọc than hoạt tính
Máy lọc nước RO gia đình: đặt ở vị trí lõi 2–3 (tiền xử lý) để khử clo bảo vệ màng RO; và ở hậu RO (post-carbon) để tinh chỉnh mùi vị trước khi uống.
Hệ thống lọc tổng (POE): cột lọc than hoạt tính GAC sau cát – đa lớp, trước làm mềm/RO, nhằm giảm clo & hữu cơ.
Nướp uống đóng chai/đồ uống: xử lý mùi – vị, tiền xử lý cho Ozon/UV.
Xử lý nước sản xuất: dược – mỹ phẩm – thực phẩm – đồ uống; than hoạt tính xúc tác khử chloramine, sulfide.
Xử lý nước thải: hấp phụ COD cuối dòng, đánh bóng (polishing) trước xả/tuần hoàn.
6) Lựa chọn bộ lọc than hoạt tính: 6 tiêu chí chuyên gia
6.1. Chọn vật liệu – nguồn gốc
Ưu tiên than hoạt tính gáo dừa chất lượng cao, chỉ số iodine number & methylene blue phù hợp, độ tro thấp, độ cứng cao (giảm mài mòn).
Với chloramine/ H₂S, cân nhắc catalytic carbon.
6.2. Dạng cấu hình phù hợp
Gia dụng RO: lõi CTO 10″ hoặc 20″, post-carbon inline 10″.
Lọc tổng/ công nghiệp: GAC trong cột lọc than hoạt tính FRP/Thép, có ống phân phối, rửa ngược, van tự động.
6.3. Thiết kế lưu lượng – EBCT
Gia dụng: giữ tốc độ dòng theo khuyến cáo nhà sản xuất lõi.
Công nghiệp: thiết kế EBCT 5–10 phút (tùy mục tiêu & tải ô nhiễm), chiều cao lớp than 1–1,5 m trở lên, tránh kênh dòng.
6.4. Vị trí trong chuỗi xử lý
Sau lọc thô (cát/PP) – trước màng/thiết bị nhạy (RO, UV).
Post-carbon đặt sau bình áp RO để cải thiện mùi – vị nước uống.
6.5. Chứng chỉ – an toàn tiếp xúc nước uống
Kiểm tra tiêu chuẩn vật liệu NSF/ANSI (nếu có), nguồn gốc rõ ràng, CO, CQ.
6.6. Tổng chi phí sở hữu (TCO)
Giá/mỗi kg hoặc mỗi lõi lọc than hoạt tính, chu kỳ thay, chi phí rửa ngược (GAC), van & đồng hồ đo (áp suất, lưu lượng).
7) Hướng dẫn lắp đặt & vận hành (chuẩn thực tế)
7.1. Với lõi CTO/Ag (máy RO gia đình)
Xả bụi than: trước khi dùng, cho nước chạy qua 5–10 phút đến khi trong.
Chiều dòng đúng: theo mũi tên trên lõi (nếu có).
Bảo vệ màng RO: đặt lõi than trước màng; nếu có post-carbon, lắp sau bình áp.
Kiểm soát áp: áp suất quá thấp → lưu lượng nhỏ → nước đọng lâu trong lõi; quá cao → có nguy cơ nứt vỏ/ rò.
7.2. Với cột GAC (lọc tổng/ công nghiệp)
Rửa ngược định kỳ: 10–15 phút, vận tốc 10–15 m/h (tham khảo thông số vật liệu), đến khi nước xả trong.
Rửa xuôi sau rửa ngược để tái sắp xếp lớp.
Theo dõi ΔP (chênh áp đầu – cuối cột) & độ clo dư ở đầu ra → là tín hiệu bảo trì/ thay vật liệu.
Van tự động (Run/Backwash/Rinse) giúp ổn định vận hành.
8) Bảo trì – bao lâu thay lõi than hoạt tính?
Chu kỳ thay phụ thuộc chất lượng nước đầu vào, lưu lượng, tần suất sử dụng, dạng vật liệu:
Lõi CTO/Ag gia dụng: thường 6–12 tháng (hoặc 3.000–6.000 lít), tùy khuyến cáo hãng & mức clo – hữu cơ.
Post-carbon: 6–12 tháng để duy trì vị nước ổn định.
Cột GAC: 12–24 tháng (hoặc theo khối lượng xử lý m³), kết hợp rửa ngược đều đặn; khi độ clo dư đầu ra tăng/ mùi vị trở lại → cân nhắc thay/hoặc hoàn nguyên nếu là than xúc tác đặc thù.
Dấu hiệu cần thay ngay:
Nước có mùi clo/mùi lạ trở lại, vị hắc.
Lưu lượng giảm bất thường dù áp đầu vào bình thường.
ΔP tăng cao, rửa ngược vẫn không cải thiện (với GAC).
Thời gian sử dụng đã vượt khuyến cáo.
9) Các lỗi phổ biến khiến bộ lọc than hoạt tính “mất tác dụng”
Lắp trước lọc thô → bít nhanh do cặn lơ lửng.
Lưu lượng quá cao → EBCT ngắn, đột phá sớm.
Quên rửa ngược (GAC) → kênh dòng, sinh màng cục bộ.
Để lõi quá hạn → tái nhiễm mùi, vị, nguy cơ tích tụ sinh học.
Chọn sai vật liệu: dùng GAC thường cho chloramine nặng → hiệu quả thấp; nên dùng catalytic carbon.
Không kiểm tra clo dư đầu ra định kỳ**:** mất cảnh báo sớm.
10) So sánh nhanh: GAC vs. CTO vs. Catalytic Carbon
| Tiêu chí | GAC (hạt) | CTO (nén) | Catalytic Carbon |
|---|---|---|---|
| Ứng dụng | Cột lọc tổng/ công nghiệp | Lõi máy RO, nước uống | Chloramine, H₂S nặng |
| Lưu lượng | Cao, cần rửa ngược | Vừa, ổn định, gọn | Vừa – cao (tùy cấu hình) |
| Bảo trì | Rửa ngược + thay 12–24 tháng | Thay 6–12 tháng | Giống GAC/CTO tùy cấu hình |
| Ưu điểm | Dễ tái sinh sơ bộ, chi phí/kg thấp | EBCT tốt trong lõi nhỏ gọn | Hiệu quả cao với chloramine/sulfide |
| Lưu ý | Cần chống kênh dòng | Không để quá hạn | Giá cao hơn GAC thường |
11) Case thực tế: Tối ưu chuỗi xử lý hộ gia đình
Đầu vào: Nước máy đô thị có clo và mùi nhẹ.
Giải pháp:
PP 5 µm → chặn cặn.
Lõi CTO (hoặc than hoạt tính gáo dừa nén) → khử clo, hữu cơ → bảo vệ màng RO.
Màng RO 50–100 GPD → loại muối/ion – kim loại nặng.
Bình áp → tích nước.
Post-carbon → tinh chỉnh mùi vị.
(Tùy chọn) UV → an tâm vi sinh cuối.
Bảo trì: thay lõi lọc than hoạt tính (CTO, post-carbon) 6–12 tháng, kiểm tra TDS và mùi vị hàng tháng.
12) Quy trình thẩm định – đề xuất bởi chuyên gia SKY Water
Là đơn vị 15+ năm trong ngành xử lý nước, SKY Water khuyến nghị quy trình 5 bước trước khi chốt cấu hình bộ lọc than hoạt tính:
Khảo sát nguồn nước (hóa lý – vi sinh – clo dư – chloramine – mùi).
Xác định mục tiêu (nước uống trực tiếp/ sinh hoạt/ sản xuất).
Thiết kế EBCT & lưu lượng phù hợp từng cấu hình (lõi/ cột).
Chọn vật liệu: than hoạt tính gáo dừa, catalytic carbon, Ag… theo bài toán.
Kế hoạch O&M: lịch rửa ngược (GAC), thay lõi (CTO), monitor clo dư & ΔP.
13) Câu hỏi thường gặp (FAQ)
Q1: Bộ lọc than hoạt tính có làm mềm nước cứng không?
Không. Muốn giảm độ cứng, cần cột làm mềm (nhựa cation) hoặc RO.
Q2: Có cần thêm UV khi đã có than hoạt tính?
Khuyến khích có UV (hoặc UF/RO) nếu mục tiêu là nước uống trực tiếp, vì than hoạt tính không là rào vi sinh.
Q3: Vì sao nước qua than có mùi lạ sau vài tháng?
Có thể lõi/ vật liệu đã bão hòa, sinh biofilm, hoặc EBCT thực tế thấp. Cần thay lõi/ rửa ngược & tối ưu lưu lượng.
Q4: Lõi tẩm bạc (Ag) có cần thay định kỳ?
Có. Ag giúp ức chế vi sinh giữa các lần thay, không thay thế lịch bảo trì.
Q5: Nên dùng than hoạt tính gáo dừa hay bitum?
Tùy mục tiêu. Với nước uống, than hoạt tính gáo dừa thường cho cảm quan tốt, độ cứng cao, bụi ít. Với công nghiệp đặc thù có thể cân nhắc loại khác theo chi phí – hiệu năng.
14) Checklist nhanh trước khi đặt mua
Xác định lưu lượng danh định & EBCT mong muốn
Chọn dạng: lõi lọc than hoạt tính (CTO/Ag/Post) hay cột lọc than hoạt tính GAC
Yêu cầu CO, CQ, (nếu có) NSF/ANSI
Dự phòng đồng hồ áp – lưu lượng để giám sát
Lập lịch thay lõi/ rửa ngược cố định ngay từ đầu
15) Báo giá & dịch vụ kỹ thuật – SKY Water
SKY Water thiết kế – cung cấp – lắp đặt – bảo trì bộ lọc than hoạt tính cho máy RO gia đình, lọc tổng biệt thự, hệ thống sản xuất (F&B, dược – mỹ phẩm, điện tử…). Chúng tôi sử dụng than hoạt tính gáo dừa chất lượng cao, van tự động/ bán tự động chính hãng, kèm hồ sơ kỹ thuật – hướng dẫn vận hành chi tiết.
Khảo sát & tư vấn miễn phí theo mẫu nước & nhu cầu thực tế
Cam kết hiệu suất theo thông số & tiêu chuẩn mục tiêu
Bảo hành – bảo trì định kỳ rõ ràng
16) Tổng kết
Khi thiết kế chuỗi xử lý, đừng xem nhẹ bộ lọc than hoạt tính. Đây là lớp bảo vệ màng RO, là “người gác cổng” cho mùi – vị nước uống, đồng thời giúp giảm nguy cơ sản phẩm phụ khử trùng trong các công đoạn sau. Hãy chọn than hoạt tính gáo dừa, tối ưu EBCT – lưu lượng, và tuân thủ bao lâu thay lõi than hoạt tính theo chuẩn vận hành.
Nếu bạn đang cần bộ lọc than hoạt tính cho máy lọc nước, bộ lọc than hoạt tính RO, hay muốn biết giá bộ lọc than hoạt tính sát bài toán thực tế, hãy để SKY Water đồng hành từ khâu khảo sát đến bảo trì.
CÔNG TY CP SKY VIỆT NAM
Văn phòng: Số 79/649 Lĩnh Nam, Phường Vĩnh Hưng, Hà Nội
Điện thoại: 024 3995 4990 – Hotline: 0912 293 769 (iSMS, Zalo, Line, Viber)
Website: www.locnuoc360.com – Email: locnuoc360.com@gmail.com
